Behoudend advies van Commissie-Schnabel zet de toon voor euthanasiediscussie
Kan euthanasie uit het wetboek van strafrecht? En moet de ‘laatstewilpil’ beschikbaar komen zonder tussenkomst van artsen en/of andere hulpverleners? Dat zijn momenteel dé hete hangijzers in de euthanasiediscussie. Ze komen vanaf morgen uitgebreid aan de orde tijdens de Week van de Euthanasie, die is georganiseerd door de NVVE (Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde). Wanneer worden er nu eens knopen doorgehakt?
In de loop van mijn leven heb ik heel wat mensen ondraaglijk en uitzichtloos zien lijden, fysiek en/of mentaal. Weinigen van hen hadden uiteindelijk het ‘voorrecht’ om op een rustige, waardige manier te sterven. Ik had diep medelijden met hen en voelde me vreselijk machteloos. Steeds weer vroeg ik me af: ‘Moet dat nou zo?’ en ‘Wat zou ík doen als ik er zo slecht aan toe was?’
Ik heb heel wat mensen in hun laatste levensfase verschrikkelijk zien lijden, oud en jong. Wat had ik met hen te doen… Je voelt je zo machteloos!
Vrijwillig levenseinde bijtijds regelen
En telkens weer kwam ik tot dezelfde antwoorden. Nee, dat hoeft niet zo. En ik zou in zulke omstandigheden proberen een eind aan mijn leven te maken, op welke wijze dan ook. Proberen, want je kunt natuurlijk in een situatie terecht komen waarin je niet veel meer kunt uitrichten. Bijvoorbeeld als een verlamming essentiële delen van je hersenen en je lichaam stillegt. Dan kun je alleen maar hopen dat je omgeving bereid is je euthanasiewens te eerbiedigen. Als je die wens tenminste bijtijds en op de juiste wijze hebt vastgelegd.
Steeds meer belangstelling voor euthanasie
Ik ging me dan ook steeds meer interesseren voor euthanasie. Lang geleden heb ik al de standaard Euthanasieverklaring en het dito Behandelverbod van de NVVE ingevuld, die in geval van nood voor het grijpen liggen. Een kopie van het Behandelverbod draag ik altijd bij me. En intussen hoop ik maar dat ik niet word getroffen door kwalen en omstandigheden die wat mij betreft moeten leiden tot euthanasie. Zoals dementie, andere vormen van verlies van mijn verstandelijke vermogens en ernstige verlamming van mijn lichaam.
Voor heel wat mensen met ernstige lichamelijke en mentale gebreken hoeft het leven niet meer. Ik kan me dat goed voorstellen. Het zou voor mij een reden zijn om voor euthanasie te gaan.
Mijn standpunten in de euthanasiediscussie
Vanuit mijn belangstelling voor het vrijwillige levenseinde volg ik de euthanasiediscussie op de voet. En ik vind dat het tijd wordt om
- euthanasie uit het wetboek van strafrecht te halen
- de toegang tot de ‘laatstewilpil’ (een humaan dodelijk middel) te vergemakkelijken
Euthanasie uit het strafrecht
Palliatieve sedatie schurkt in feite tegen euthanasie aan, maar valt onder het medisch tuchtrecht. Euthanasie valt onder het strafrecht. Wie helpt bij euthansasie, moet zich aan strenge regels houden. Doe je iets verkeerd, dan kun je strafrechtelijk worden vervolgd. Daarom zijn artsen vaak huiverig voor het toepassen van euthanasie. Ze zijn niet verplicht aan zo’n verzoek mee te werken. Heel wat mensen die graag euthanasie wilden, zijn sinds de invoering van de Euthanasiewet (2002) dan ook gestuit op onwillige artsen en moeizame procedures.
Artsen zijn vaak huiverig voor euthanasie. Als ze iets verkeerd doen, moeten ze zich verantwoorden voor de strafrechter. Tot dusverre is dat in Nederland gelukkig nog niet voorgekomen. Onze dokters gaan zorgvuldig te werk.
Maak het toch wat makkelijker!
Steeds meer mensen gaan daarom maar ‘doe-het-zelven’, bijvoorbeeld door te stoppen met eten en drinken of door de heliummethode toe te passen. Dat leidt niet zelden tot nare toestanden. En sommigen wijken uit naar landen waar de regelgeving op euthanasiegebied liberaler is, zoals Zwitserland. Of ze nemen hun toevlucht tot drastischer methoden, als een sprong van een hoog gebouw. Dat zou toch allemaal niet nodig moeten zijn anno 2016. Maak het toch wat makkelijker. Mensen die euthanasie willen, hebben het al moeilijk genoeg. Ze vragen niet voor niets om de dood.
Voor de meeste demente bejaarden is euthanasie niet weggelegd. Zelfs al hebben ze lang van tevoren hun wensen vastgelegd.
Geen medische grondslag bij existentieel lijden
Verder is existentieel lijden nog altijd geen reden tot euthanasie. Terwijl mensen ook ondraaglijk en uitzichtloos kunnen lijden aan bijvoorbeeld een voltooid leven. Ook zij hebben recht op een waardig levenseinde. Maar wie in zo’n situatie euthanasie wil, moet óók lijden aan een medische aandoening.
Euthanasie: de cijfers
In ons land overlijden jaarlijks zo’n 140.000 mensen. Van hen stierven vorig jaar 5.516 personen als gevolg van euthanasie. Dat is een stijging van 4% ten opzichte van 2015. In 4 gevallen zou de betrokken arts onzorgvuldig hebben gehandeld. Lees meer
België
In België ging het vorig jaar om ruim 2.000 geregistreerde euthanasiegevallen. Maar vermoed wordt dat er soms ook zonder registratie euthanasie wordt toegepast. Het aantal gevallen van palliatieve sedatie zou nog minstens vijf keer hoger liggen. In België is euthanasie in 2002 uit het strafrecht gehaald.
Ben je fysiek gezond, dan kun je ‘normale’ euthanasie’ sowieso vergeten. Die medische grondslag moet wat mij betreft uit de wet worden gehaald.
Euthanasie bij dementie: zelden
Wie dement wordt, kan het in de praktijk ook vergeten. Zeker als je fysiek niet ondraaglijk lijkt te lijden.
Zelfs al heb je tevoren zorgvuldig vastgelegd dat je bij gevorderde dementie euthanasie wilt, zo blijkt uit recent onderzoek. Immers, bij voortschrijdende dementie ben je niet altijd helemaal bij de les en vergeet je bijvoorbeeld dat je euthanasie wilde. Of je ontkent het. Tja, wat moet je als arts dan? Precies: niet doen.
Laatstewilpil zonder tussenkomst arts
Over de laatstewilpil wordt nu al 25 jaar gesteggeld zonder dat we veel verder zijn gekomen. Ik vind dat zo’n middel zonder tussenkomst van artsen en/of andere hulpverleners beschikbaar moet zijn. Veel mensen vinden het innemen van zo’n pil een prettiger manier om te sterven dan euthanasie door een arts (zie het groene kader). Bovendien kun je die pil hopelijk zonder hulp van anderen innemen, zodat je niemand in een moeilijk parket hoeft te brengen. Immers, wie jou het glas water aanreikt waarmee jij je euthanasiepil wilt innemen, is momenteel nog strafbaar.
Meerderheid voor laatstewilpil
Blijkens een onderzoek van de NVVE wil 53% van de Nederlanders liever een laatstewilpil dan euthanasie door een arts.
En een onderzoek van de NRC toonde aan dat 63% voor een laatstewilpil voor 75+’ers is. Van 44% mogen ook jongere patiënten zo’n pil gebruiken als ze uitzichtloos lijden.
Geen steekhoudende bezwaren
Tegen het verruimen van de verkrijgbaarheid van de laatstewilpil kun je uiteraard allerlei bezwaren aanvoeren. Zo zou ‘men’ misbruik kunnen maken van zo’n levenseindepil. Tja, zou kunnen. Maar er zijn nu ook genoeg middelen en methoden voorhanden om iemand om hals te brengen. Een ander tegenargument: iemand zou impulsief zo’n pil kunnen nemen als hij ‘alleen maar’ in de put zit. Ja, dat kan ook. Maar nu springt zo iemand misschien voor de trein…
Wel enige controle nodig
Al met al ben ik nog geen steekhoudende bezwaren tegengekomen. Ik vind wel dat je zulke zelfdodingsmiddelen niet zomaar aan iedereen moet verstrekken. Er moet enige controle zijn. Er wordt nu gedacht aan verstrekking door een speciaal ‘loket’. Een loket waar je je moet legitimeren en kort moet toelichten waarom je zo’n middel wilt, maar waar men geen ‘lastige’ vragen stelt. En dat lijkt mij eigenlijk een heel acceptabele oplossing.
Deze jonge vrouw is ongeneeslijk ziek. Voor euthanasie is ze afhankelijk van de medewerking van een arts. Een familielid dat haar helpt, is strafbaar.
Commissie-Schnabel: geen wetswijziging
Maar een adviescommissie onder leiding van senator en voormalig SCP-directeur Paul Schnabel ziet het allemaal anders. Begin deze maand bood deze commissie van wijzen haar eindrapport aan minister Schippers (volksgezondheid) aan. Een van de aanbevelingen: wie mensen met ‘alleen maar’ een voltooid leven helpt bij zelfdoding, blijft strafbaar. Volgens Schnabel zijn er namelijk te weinig mensen die louter om die reden euthanasie willen. Maar concrete cijfers kon hij niet noemen.
Samenleving is verder dan commissie
Verder vindt de commissie dat artsen verantwoordelijk moeten blijven voor het plegen van euthanasie en hulp bij zelfdoding. Van een ruimere beschikbaarheid van een laatstewilpil kan ook geen sprake zijn, onder andere vanwege het misbruikrisico. De commissie kreeg een storm van kritiek over zich heen. Het laatste woord over haar behoudende en bevoogdende rapport is nog lang niet gezegd. Onze samenleving is gelukkig al een stuk verder dan deze commissie van wijzen. Hopelijk ziet ‘de’ politiek dat in en wendt zij de steven van het euthanasieschip.
Sommige mensen vinden om heel plausibele redenen dat hun leven voltooid is. Ze hebben er geen zin meer in. Maar ze komen nu alleen in aanmerking voor euthanasie als ze substantiële lichamelijke klachten hebben. Wat de Commissie-Schnabel betreft, blijft dat zo.
Euthanasie nog vrij onbekend terrein
Ik hoop dat de Week van de Euthanasie ertoe zal bijdragen dat we dichter bij een oplossing van de beschreven problemen komen. En dat de belangstelling voor en kennis over euthanasie er een nieuwe impuls door krijgt. Want het is toch nog altijd een betrekkelijk onbekend fenomeen. Echt zoiets waar je pas induikt op het moment dat je het nodig hebt, voor een naaste of voor jezelf. En dan kan het wel eens te laat zijn. (Hier vindt u het programma van de Week voor de Euthanasie.)
Meer weten over euthanasie?
Interessante bronnen zijn
- de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE)
- Uit Vrije Wil (Burgerinitiatief voltooid leven)
- Stichting De Einder
- Levenseindekliniek
Nieuws: